Timor Wschodni to najmniej popularny kierunek wyjazdowy w Azji Południowo-Wschodniej. To błąd! Podróżowanie po Timorze nie jest trudne, a brak tłumów turystów rekompensuje niedogodności. Przeczytaj informacje praktyczne o Timorze Wschodnim, które ułatwią Ci organizację podróży po tym wspaniałym kraju!

Kiedy najlepiej jechać do Timoru Wschodniego?

W Timorze Wschodnim, podobnie jak w większości sąsiedniej Indonezji, w ciągu całego roku występują pory deszczowa i sucha. Pora sucha rozpoczyna się pod koniec października lub w listopadzie i trwa do marca, maksymalnie kwietnia. Jest to okres, kiedy wiele dróg poza stolicą – Dili – jest zalanych, a w górach występują lawiny błotne, więc może to uniemożliwić podróż po kraju.

Osobiście polecam podróż w maju – czerwcu, kiedy już nie pada, a wzgórza, które gęsto porastają całą wyspę, są jeszcze soczyście zielone. Ja byłam w Timorze Wschodnim w lipcu, kiedy tej intensywności barw już nie zastałam.

Jak dostać się do Timoru Wschodniego?

Do Timoru Wschodniego można dostać się samolotem lub lądem. Jedyne lotnisko międzynarodowe funkcjonujące w Timorze to to w Dili, stolicy kraju. Samolotem dostaniemy się tam codziennie z Indonezji: z Bali liniami Cililink, Sriwijaya Air lub NAM Air.  Poza tym do Dili dolecimy dwa razy w tygodniu z Singapuru (Timor Air) i dziewięć razy w tygodniu z Darwin w Australii (Airnorth/Timor Air).

Drogą lądową najłatwiej dostać się z Kupang w Timorze Zachodnim – do Dili jeździ bezpośrednio bus za 20 USD. Nie ma w tym momencie żadnych komercyjnych tras morskich do  Timoru Wschodniego.

Wyschnięte wzgórza w porze suchej w okolicy Dili

Czy potrzebuję wizy do Timoru Wschodniego?

Nie, obywatele Unii Europejskiej mogą przebywać w Timorze Wschodnim maksymalnie 90 dni. Mimo tego. niektórzy pogranicznicy na lotnisku pytają o ilość dni, które zamierzamy spędzić w Timorze i potrafią taką ilość wpisać nam do paszportu. Bilet wylotowy nie jest niezbędny, ale jego brak może wiązać się z dodatkowymi przepytywaniami na lotnisku wylotowym do Timoru.

Dla obywateli innych krajów dostępna jest wiza on arrival na lotnisku na 30 dni za 30 USD.

Jakie miejsca trzeba zobaczyć w Timorze Wschodnim?

Dili – stolica i największe miasto Timoru Wschodniego skupiająca biznes oraz organizacje międzynarodowe. W stolicy najładniejszym miejscem są plaża Cristo Rei oraz górujący nad nią pomnik Jezusa. Aby dowiedzieć się więcej o historii Timoru, koniecznie trzeba udać się do Museu da Resistencia (wstęp 1 USD) i na cmentarz Santa Cruz. Dzień najlepiej skończyć obserwując zachód słońca na plaży Areia Branca.

Wyspa Atauro – największa wyspa należąca do Timoru, położona 25 km na północ od Dili. Świetne miejsce na nurkowanie, wypoczynek na plaży i aktywne wędrówki.

Baucau – największe miasto na zachodzie Timoru Wschodniego. W mieście znajduje się prawdopodobnie najładniejszy budynek w kraju, czyli Pousada de Baucau, która obecnie jest hotelem i portugalską restauracją.

Maliana – mała miejscowość w dystrykcie Bobonaro, otoczona górami i pięknymi polami ryżowymi. Pojedźcie tam w sobotę, kiedy na lokalny targ przychodzą przepięknie ubrane kobiety z gór.

Balibó – miasteczko niedaleko indonezyjskiej granicy, gdzie doszło do morderstwa pięciu dziennikarzy australijskich stacji telewizyjnych przez Indonezyjczków, którzy nie chcieli, by ich zbrodnie na Timorczykach były udokumentowane. Obecnie w Balibó można zobaczyć muzeum poświęcone temu tragicznemu wydarzeniu oraz odrestaurowany fort z pięknym widokiem.

Liquiçá – miejscowość położona zaledwie  km na zachód od Dili, jedno z ulubionych miejsc wypadów weekendowych mieszkańców stolicy. W Liquiçy znajdziemy ruiny starego portugalskiego fortu oraz szerokie plaże z czarnego piasku.

One dollar beach – inny weekendowy kierunek mieszkańców stolicy, czyli piękna plaża położona około godziny drogi na wschód od Dili. w okolicy znajduje się kilka spotów nurkowych. Nazwana tak na cześć żołnierzy misji pokojowej ONZ, których lokalne dzieci często prosiły o dolara.

Wyspa Jaco – najpiękniejsze, magiczne miejsce w Timorze Wschodnim. Położona na wschodnim wybrzeżu mała niezamieszkana wyspa otoczona jest idealnie turkusowymi wodami. Można się na nią dostać z Tutuala z miejscowymi rybakami.

Ossu – miasteczko położone w górach u stóp góry Mundo Perdido. Miejsce, gdzie zatrzymał się czas, idealne dla miłośników górskich wędrówek.

Widok z Ossu na okoliczne góry

Jak zorganizować tani nocleg w Timorze Wschodnim?

Ceny zakwaterowania w Timorze Wschodnim są dużo droższe, niż w sąsiednich krajach Azji Południowo – Wschodniej. Nie znaczy to jednak, że nie da się tam znaleźć noclegów w rozsądnych cenach. Obiekty w Dili najlepiej rezerwować na bookingu, gdyż ich dostępność jest mała. Poza stolicą polecam rezerwację telefoniczną obiektu.

Przykładowe ceny noclegów w Timorze Wschodnim

Dili
Opcja budżetowa: Hostel DaTerra – 14 USD za nocleg w dormie, 20 USD za pokój jednoosobowy. Hostel usytuowany w pięknym ogrodzie, podający najsmaczniejsze lunche w mieście i z najlepszą obsługą, z którą od razu się zaprzyjaźnicie. Polecam! Zarezerwuj nocleg w hostelu tu: [KLIK!]

Opcja o wyższym standardzie: Casa do Sandalo – 55 USD za pokój. Jedyny butikowy hotel w Dili położony w przepięknym budynku z dziedzińcem. Bardzo dobra lokalizacja: blisko centrum i morza. Zarezerwuj nocleg w hotelu tu: [KLIK!]

Wyspa Atauro
Opcja budżetowa: Atauro Dive Resort – 18 USD za nocleg w dormie, 50 USD za bungalow dwuosobowy. Domki, z których każdy ma widok na morze, znajdują się kilka metrów od morza i ok. 15 minut spacerem od portu Beloi, gdzie przypływają wszystkie promy z Dili. Właściciele – Niemiec i Kenijka – są bardzo sympatyczni i pomocni, organizują też nurkowanie. Zarezerwuj nocleg w resorcie tu: [KLIK!]

Baucau: Pousada Baucau – 70 USD za pokój dwuoosobowy. Kolonijny hotel z czasów portugalskich połączony z restauracją serwującą pyszne dania kuchni portugalskiej i jednocześnie jeden z najładniejszych budynków w całym Timorze.

Maliana: Pousada Maun Alin – 20 USD za pokój dwuosobowy. Gospodyni Filomena wydała w świat swoje 12-oro dzieci, a teraz w swoim ogromnym domu sprawi, że poczujecie się jak w domu. Pokoje o minimalnym, ale przyzwoitym standardzie. Śniadanie w cenie.

Tutuala: miejsce, gdzie trzeba się zatrzymać płynąc na Jaco (na Jaco nie ma noclegów i nie można tam nocować nawet na dziko). Lukomore Traditional House oferuje pokoje dwuosobowe za 30 USD.

Balibó: Balibo Fort Hotel oferuje nowoczesne pokoje, dobrą restaurację i piękne widoki z balkonu. Czego chcieć więcej? Niestety cena już nie jest budżetowa – dwuosobowy pokój kosztuje 95 USD.

Pousada Balibo położona na wzgórzu z widokiem na morze

Jak podróżować pomiędzy timorskimi miastami?

Podróże po kraju to chyba największy problem dla przyjezdnych, gdyż komunikacja nie jest przesadnie rozwinięta, a fatalny stan dróg i brak infrastruktury zniechęca do podróży na własną rękę. Po Timorze najtaniej podróżuje się lokalnymi busikami, zwanymi tu biscotas [czyt. biszkotasz]. W Dili są trzy „dworce” biscotas. Z Tasi Tolu jedzie się na zachód kraju: do Maubara, Balibó, Maliany, z Taibessi na południe do Maubisse, Same i Suai, a z Becora na wschód do Baucau i Lospalos.

Na wyspę Atauro można dostać się promem Nakroma, mniejszym statkiem Dragon lub tzw. ‚łodzią rybaków’, czyli Laju Laju.

Do Oecusse, czyli timorskiej enklawy w Indonezji, również pływa Nakroma, a można też tam polecieć  z Dili za ok. 40 USD. We wrześniu 2018 r. zostało otwarte lotnisko w Suai w południowej części Timoru, dokąd również można dolecieć z Dili.

Ceny biscotas i łódek w Timorze Wschodnim:

BISCOTAS

Dili –  Baucau – 5 USD
Dili – Maliana – 6 USD
Dili – Maubara – 5 USD
Dili – Lospalos – 8 USD

ŁÓDKI

Dili – Atauro: Nakroma – 4 USD, Dragon – 10 USD, Laju Laju – 5 USD, water taxi Compass – 50 USD [ceny w jedną stronę]

Kolejka pasażerów czekających na prom Nakroma na Atauro

Jaka jest obowiązująca waluta w Timorze Wschodnim?

Obowiązująca waluta to dolar amerykański, który dzieli się na 100 centavos. W kraju praktycznie nie uświadczymy banknotów jednodolarowych, w obiegu powszechne są lokalne monety o wartości 1 USD i niższe. Na miejscu znajdziemy międzynarodowe (np. indonezyjski Mandidri), jak i lokalne bankomaty. Jest ich niestety tylko kilka w mieście, a zepsute potrafią tygodniami czekać na naprawę. Polskie karty Visa działały bez problemów, natomiast praktycznie nie ma możliwości skorzystania z kart Mastercard, odkąd we wrześniu 2018 r. z Timoru wycofał się australijski bank ANZ, którego kantory jako jedyne obsługiwały Mastercard. Nie ma możliwości płacić kartą w sklepach. Warto pamiętać, że bankomaty poza Dili trafiają się sporadycznie i to tylko w największych miastach. Na wyspie Atauro nie ma żadnego bankomatu.

Czy w Timorze internet jest powszechny? Jak z niego korzystać?

Timor Wschodni nie jest rajem dla cyfrowych nomadów. W stolicy jest jedno bezpłatne miejsce z wifi na świeżym powietrzu przy Largo de Lecidere. Polecam zakupienie karty w Timor Telecom (sklep jest m.in. obok Timor Hotel) z pakietem Happy Week. Pakiet kosztuje 6 USD i w ramach niego są bezpłatne minuty i 1800 SMSów w ramach Timor Telekom oraz 1,5 GB internetu (warto zauważyć, że Internet jest nielimitowany od północy do ósmej rano i wtedy dane nie są naliczane). Happy Week obowiązuje przez tydzień. Nie oczekujcie jednak szybkiej prędkości Internetu nawet po północy – wtedy Timorczycy masowo ściągają filmy 🙂

Czy Timor Wschodni jest niebezpieczny?

Timor to bezpieczny, ale dosyć zmaskulinizowany kraj. Będąc kobietą lepiej nie spacerować samemu po zmroku, choć nie ma problemu samej poruszać się po mieście na skuterze. Timorczycy lubią ‚przypadkiem’ obetrzeć się o skórę białej dziewczyny, co najłatwiej im wychodzi w klubach, na imprezy więc lepiej iść w większym towarzystwie. O innych rzeczach, które mogą przydarzyć się dziewczynie samotnie podróżującej w Timorze napisałam tutaj.

Mimo, że Timor Wschodni to katolicki kraj, to ubiorem jego mieszkankom bliżej do muzułmańskiej Jawy, niż do innych katolickich krajów. Jeśli nie chcemy przyciągać uwagi wszystkich mężczyzn w kraju, pamiętajmy o spódnicach/spodniach przynajmniej do kolan i luźnych bluzkach z rękawkiem.

Nie słyszałam o napaściach na turystów (chociaż znajomym Portugalczykom podpalono skuter w Dili), ale lepiej nie obnosić się ze swoim statusem. Pamiętajmy, że prawie połowa mieszkańców kraju żyje na skraju ubóstwa.

O czym trzeba pamiętać podróżując do Timoru Wschodniego?

Opieka zdrowotna w Timorze Wschodnim jest na bardzo podstawowym poziomie, a wszelkie poważne przypadki zdrowotne są kierowane do Singapuru lub do Darwin w Australii. Do Timoru polecam jechać z takim ubezpieczeniem zdrowotnym, który w razie wypadku lub poważnego problemu zdrowotnego pokryje koszty Waszego transportu do ww. miejsc lub do Polski.

W Timorze czasem można nie dostać w aptekach nawet podstawowych leków, radzę więc przyjechać z pełną apteczką. Jeśli chodzi o repelenty na komary, to w marketach w Dili widziałam jedynie te importowane z Indonezji. Jeśli takie na Was nie działają, to przywieźcie je ze sobą.

Kobiety na targu w Malianie

Przykładowe ceny w Timorze Wschodnim (2017):

JEDZENIE

• obiad w lokalnej knajpie: 3-5 USD
• obiad w knajpie dla obcokrajowców: 15-20 USD
• ceny w sklepach – zbliżone do australijskich

PICIE

• butelka piwa w barze: 3-4 USD
• butelka wody 0,5l: 0,5-1 USD
• Coca-Cola (puszka): 2 USD
• woda z kokosa: 1-2 USD
• kawa: 1 USD

TAXI

• z lotniska w Dili do centrum: 10 USD (polecam się targować do 5 USD), taksówki po Dili 2-3 USD za kurs w zależności od odległości.
  W Dili mamy dwa rodzaje taksówek: Blue taxi – nowsze, czyste, z taksometrami, które można zamawiać przez telefon: 7742 7777 i prywatne żółte taksówki, które są tańsze, ale niektóre z nich są już mocno zdezelowane.
• MIKROLET (busik) w Dili: 25 centavos za kurs.

---

Masz pytania odnośnie wyjazdu do Timoru Wschodniego na własną rękę? Zadaj je pod tym tekstem, w ten sposób pomożesz też innym szukającym informacji praktycznych o Timorze! Przeczytaj ten tekst, jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o historii Timoru!

Chcesz zobaczyć informacje praktyczne o innych odwiedzonych przeze mnie miejscach? Zobacz jak wygląda organizacja samodzielnego wyjazdu na Kubę, Azory i do Birmy!